Egzema

objawy i leczenie

Estena Derm 602 439 902

WYPRYSK (ECZEMA)

Eczema to wyraz pochodzący z języka greckiego, powstały z połączenia 3 słów ec-, -ze- i -ma, co oznacza w dosłownym tłumaczeniu: zmiana powstała w wyniku wykipienia. Sugeruje to, że eczema dotyczy najbardziej powierzchownych reakcji skóry. Wyprysk jest jedną z najczęstszych chorób alergicznych skóry. Przebieg schorzenia może mieć charakter ostry lub przewlekły. Typowe są okresy zaostrzeń i remisji. Czasami pacjent ma nawet dłuższe okresy zupełnie bezobjawowe, w cięższych przypadkach całkowite remisje są albo bardzo krótkotrwałe bądź nie występują wcale.

 

Schorzenie może mieć związek z wykonywaną pracą zawodową (eczema professionale) i wręcz uniemożliwiać pracę w dotychczas wykonywanym zawodzie, np. fryzjerki, kosmetyczki, murarza czy mechanika samochodowego. Jest to niezwykle istotne, gdyż wyprysk zawodowy może uniemożliwiać wykonywanie danego zawodu, może być także przyczyną przyznania świadczeń rentowych. Szczególnie istotna jest profilaktyka i informowanie np. matek dzieci z atopowym zapaleniem skóry, iż dziecko nie powinno kształcić się np. w zawodzie fryzjerki, gdyż ryzyko rozwinięcia egzemy zawodowej w tym przypadku jest znaczne. Niejednokrotnie spotkałam się z przypadkami młodzieży kształcącej się w zawodach, w których narażenie na egzemę zawodową jest duże i np. chłopiec kończący szkołę zawodową murarską wie, że nie będzie mógł wykonywać wyuczonego zawodu.

 

Obraz schorzenia pod względem etiopatogenetycznym jest niejednolity.

 

Wyróżnia się co najmniej trzy następujące odmiany wyprysku:

  • wyprysk endogenny – powstający pod wpływem czynników wewnątrzpochodnych
  • wyprysk kontaktowy – powstaje w wyniku kontaktu z alergenami, z którymi ma kontakt skóra, np. chrom, kobalt, nikiel, składowe gumy, barwniki, leki, kosmetyki i inne
  • wyprysk z podrażnienia – tzw. wyprysk toksyczny lub egzema ze zużycia

 

Eczema – to powierzchowny stan zapalny skóry. Obraz kliniczny wyprysku jest różnorodny – w zależności od czasu trwania zmian (faza rumieniowa, wysiękowa, cofania się zmian), lokalizacji i innych czynników. Wykwitem podstawowym jest tzw. grudka wysiękowa lub pęcherzyk. Zejściem pęcherzyków są drobne sączące nadżerki, tzw. studzienki, następnie pojawiają się strupy. W okresie wycofywania się zmian obserwujemy lekkie zaczerwienie i złuszczanie naskórka. Zmiany wypryskowe są nieostro odgraniczone od skóry zdrowej (znalezienie granicy między skórą zmienioną wypryskowo a zdrową może nastręczać trudności). Często dochodzi do wtórnego zakażenia zmian wypryskowych – tzw. zliszajcowacenie (impetiginisatio), co objawia się obecnością miodowożółtych lub szarożółtych („brudnych”) strupów. Wyjątkowo obserwowane objawy ogólne, typu gorączki czy też bolesność w okolicy zmian skórnych, są również sygnałem wtórnych powikłań ropnych.

 

Rzadziej wypryskowi towarzyszy stan zapalny tkanki podskórnej, co prowadzi do powstawania obrzęków , szczególnie w okolicach powiek, warg, co powoduje znaczne zniekształcenia rysów twarzy – możemy nawet nie rozpoznać znajomej nam osoby. Poza twarzą obrzęki dotyczą często rąk i stóp. W przypadkach przewlekle utrzymujących się zmian wypryskowych lub nawracających stale w tej samej lokalizacji, objawy sączeniowe typu grudek wysiękowych, pęcherzyków czy nadżerek wycofują się całkowicie, a dochodzi do tzw. zliszajowacenia skóry (lichenisatio). Zliszajowacenie polega na zgrubieniu skóry, zmniejszeniu jej sprężystości oraz na tzw. wzmożonym poletkowaniu skóry (nasilenie rysunku skóry). W efekcie skóra wygląda jak gdyby oglądana była przez szkło powiększające.

 

Wypryskowi towarzyszy mniej lub bardziej nasilony świąd skóry. Szczególnie w tzw. fazie ostrej – na początku wysiewu zmian świąd jest wybitnie nasilony, stąd też obserwujemy u pacjentów liczne ślady zadrapań. W niniejszym artykule opiszę wyprysk endogenny, pozostałe odmiany będą treścią następnego.

WYPRYSK ENDOGENNY

Wyprysk endogenny jest to stan zapalny skóry, powstający w wyniku działania czynników wewnątrzpochodnych. W tym przypadku substancje uczulające nie kontaktują się bezpośrednio ze skórą, a przedostają się do ustroju np. drogą wziewną lub przez przewód pokarmowy, a następnie z prądem krwi przechodzą do skóry. Udział mogą mieć również czynniki infekcyjne, np. bakterie.

 

Najczęściej wyróżniane odmiany wyprysku endogennego

 

  • Wyprysk pieniążkowaty tzw. mikrobowy
  • Wyprysk potnicowy
  • Wyprysk łojotokowy (opisany we wcześniejszym artykule o łojotokowym zapaleniu skory)
  • Wyprysk podudzi
  • Tzw. wyprysk niesklasyfikowany – nie można go zaszeregować do w/w odmian.

WYPRYSK PIENIĄŻKOWATY

Używany jest również synonim – wyprysk „bakteryjny”. W tej postaci wyprysku prawdopodobne znaczenie etiopatogenetyczne mają bakterie umiejscowione w tzw. ogniskach zapalnych organizmu, np. rozstrzenie oskrzeli czy próchniczy ząb. W efekcie dochodzi do tzw. reakcji toksyczno-alergicznych. W części przypadków występuje nadwrażliwość typu opóźnionego na bakterie – dodatnie próby skórne z alergenami bakteryjnymi. W części przypadków ustalenie czynników przyczynowych jest niemożliwe.

 

Zmiany skórne występują pod postacią pieniążkowatych (tzn. wielkości i kształtu monet o średnicy ok. 0,5-2,0 cm) dość wyraźnie odgraniczonych od otoczenia ognisk rumieniowych z wykwitami wysiękowymi typu pęcherzyków czy grudek obrzękowych, a następnie z obecnością strupów lub łuski (w przypadku zmian przewlekłych). Zmiany skórne umiejscowione są głównie na tułowiu, kończynach dolnych i grzbietach rąk. Zazwyczaj układ zmian jest symetryczny. Zmianom skórnym towarzyszy silny świąd.

 

Tego typu wyprysk wymaga, poza badaniami podstawowymi (morfologia, poziom glukozy w surowicy, badanie ogólne moczu), przede wszystkim poszukiwania u pacjenta tzw. ognisk zapalnych. Zlecamy więc wymazy bakteriologiczne z nosa i z gardła, badania kału na pasożyty, ew. RTG klatki piersiowej lub zatok (istotny jest wywiad z pacjentem). Często konsultujemy pacjenta laryngologicznie, panie wysyłamy na konsultacje ginekologiczne i koniecznie zalecamy sanację jamy ustnej (leczenie stomatologiczne). Pacjenci nie zdają sobie często sprawy z tego, iż nawet jeden próchniczy ząb może powodować w/w rodzaj egzemy i dopiero całkowita sanacja jamy ustnej, może doprowadzić w tym rodzaju egzemy do wyleczenia! Pamiętam, jak kilka lat temu, pacjent leczony z powodu egzemy pieniążkowatej w Oddziale Dermatologii, był wysyłany do stomatologa kilkukrotnie podczas hospitalizacji i za każdą wizytą obserwowaliśmy dużą poprawę w obrębie zmian skórnych. Wcześniejsze leczenie farmakologiczne dawało jedynie częściową poprawę. W medycynie najważniejsze jest poszukiwanie czynników przyczynowych i ewentualna ich likwidacja.

 

W przypadku egzemy pieniążkowatej w rozpoznaniu różnicowym bierzemy pod uwagę przede wszystkim powierzchowną grzybicę skóry – wykwity chorobowe mogą wyglądać identycznie – badaniem rozstrzygającym jest oczywiście badanie mikologiczne. Poza tym pod uwagę bierzemy również w różnicowaniu tzw. przyłuszczycę plackowatą, która różni się niewystępowaniem objawów wysiękowych, brakiem świądu i bardziej przewlekłym charakterem. W leczeniu, oprócz leków przeciwalergicznych, włączamy często antybiotyki (w przypadku dodatnich posiewów bakteriologicznych zgodnie z antybiogramem). Miejscowo stosujemy preparaty z antybiotykami i steroidami oraz tradycyjnie emolienty.

WYPRYSK POTNICOWY

Jest to odmiana wyprysku cechująca się obecnością pęcherzyków i pęcherzy o dobrze napiętej pokrywie. Umiejscowienie dotyczy dłoni i stóp. Charakterystyczne w tej odmianie wyprysku jest zajmowanie bocznych powierzchni palców, choć zmianami mogą być objęte nawet całe powierzchnie dłoniowe rąk i podeszwowe stóp. Czasami udaje się wykazać związek w/w eczemy z grzybicą skóry, np. zmiany typu wyprysku potnicowego pojawiają się na rękach w przypadku grzybicy stóp. Pacjent pokazując swędzące zmiany pęcherzykowe na rękach, bywa zaskoczony, że dermatolog prosi o pokazanie stóp. W tym wypadku powstaje odczyn alergiczny na alergeny grzyba i dopiero leczenie grzybicy jako czynnika przyczynowego, pozwala na wyleczenie eczemy potnicowej. Ten rodzaj wyprysku może mieć tzw. poronny charakter i wówczas obserwujemy jedynie złuszczanie naskórka.

 

W rozpoznaniu różnicowym oprócz grzybicy skóry bierzemy pod uwagę przede wszystkim wyprysk kontaktowy pęcherzowy. O rozpoznaniu w tym wypadku decyduje wywiad z pacjentem oraz wyniki testów naskórkowych. W leczeniu tej postaci wyprysku stosujemy doustnie leki przeciwalergiczne, w razie wskazań leki przeciwgrzybiczne, a miejscowo oprócz środków odkażających, aerozole i kremy z antybiotykami i kortykosteroidami, często w połączeniu z okładami, np. z 3% kwasem bornym.

WYPRYSK PODUDZIA

Jest to odmiana towarzysząca żylakowatości podudzi z towarzyszącymi zaburzeniami troficznymi i opisana będzie w oddzielnym artykule.

Już dziś umów się
na wizytę

Pomożemy Ci odzyskać zdrową
i piękną skórę

Rejestracja telefoniczna: